Forum otworzyli przedstawiciele współgospodarzy: Urszula Koszutska – wiceprzewodnicząca Sejmiku Województwa Śląskiego, Kazimierz Karolczak – przewodniczący zarządu Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii oraz Marcin Krupa – prezydent Katowic.

Jak przypomniała Urszula Koszutska, idea Samorządowego Forum Kapitału i Finansów pojawiła się krótko po tym, jak w wyniku reformy administracji w 1999 roku samorządy zyskały realną możliwość kształtowania swojej przyszłości.

– Ta konferencja jest ważna dla samorządowców, zwłaszcza w tym trudnym czasie, kiedy dochody JST są uszczuplone przez Polski Ład – mówił Marcin Krupa. – Tu mamy bezpośredni kontakt i możemy się dzielić sukcesami i błędami, tak aby ich później nie powielać. Bez względu na to, jakimi gminami zarządzamy. Wszyscy mamy przecież podobne problemy i doświadczenia.

Te wspólne doświadczenia mogą dotyczyć choćby tworzenia związków metropolitalnych – czyli lokalnej spécialité de la maison – o czym wspominał Kazimierz Karolczak. – Mam nadzieję, że 6 lat działania GZM było czasem na zebranie doświadczeń, które będą mogły zostać wykorzystane przez innych. Liczymy, że przyszły rząd – po wyborach – będzie w stanie wysłuchać naszych postulatów, również tych wypracowanych tutaj. Metropolia się sprawdziła i polecamy ją tym, którzy rozważają podobne rozwiązanie (trzymam przy tym kciuki za Trójmiasto). Sami zaś myślimy o dalszej integracji, stworzeniu jednego supermiasta Katowice – zdradził.

Niezwykła kadencja

Temat otwierającego wystąpienia profesora Pawła Swianiewicza, autora rankingów publikowanych od lat na łamach „Wspólnoty”, podyktował kalendarz – mowa była bowiem o sukcesach i wyzwaniach mijającej kadencji samorządu.

– Trudno mówić o sukcesach i porażkach, bo każdy samorząd jest inny i każdy ma inne problemy. Samorząd jest zróżnicowany i to jest w nim najpiękniejsze, ale z drugiej strony, posługując się pojedynczymi przykładami można udowodnić każdą tezę – mówił profesor Swianiewicz, wyliczając przy tym, dlaczego kończąca się kadencja jest wyjątkowa.

– Jest najdłuższa, przy czym o wciąż nieznanej długości. Jest pierwszą, która liczy się do limitu pracy wójtów, burmistrzów, prezydentów, choć nie postawiłbym dużych pieniędzy na to, że ten limit dwóch kadencji się utrzyma. Po drodze mieliśmy pandemię COVID-19 oraz inwazję Rosji na Ukrainę i mamy rzeszę uchodźców, których należy włączyć w życie gospodarcze. Inflacja jest najwyższa od pięciu kadencji. Mamy do czynienia z dużą niestabilnością reguł, która nie jest co prawda niczym nowym, jednak stopień tej niestabilności wydaje się wyjątkowo duży. Mamy też do czynienia z presją recentralizacyjną, i choć to także nie jest nic nowego, to – znów – nigdy wcześniej nie zdarzało się z taką intensywnością. Wreszcie, niepewność co do uzyskania funduszy europejskich – punktował Swianiewicz, dodając też kilka innych ciekawych danych. Okazuje się bowiem, że wybory w 2018 roku cechowały się najwyższą frekwencją w historii wyborów samorządowych, ale jednocześnie mieliśmy do czynienia z dużym odsetkiem gmin bez drugiej rundy i dużym odsetkiem wójtów „bezkonkurencyjnych”. Ze spraw wartych odnotowania zauważmy także wzrost udziału kobiet (szczególnie w roli sołtysek).

Jubileusz reformy

O ile Paweł Swianiewicz mówił o kończącej się kadencji, o tyle podczas dyskusji otwarcia pt. „Nowa perspektywa unijna – szanse i zagrożenia dla JST” mowa była o najbliższej przyszłości. Usłyszeliśmy glosy – obok prof. Swianiewicza – przedstawicieli miast, Związku Gmin Wiejskich RP, Sejmiku Województwa Śląskiego i Banku Gospodarstwa Krajowego S.A.

– Mamy dylematy planistyczne związane z pracami nad budżetem i wieloletnią prognozą finansową – przypomniała Danuta Lange, skarbniczka Katowic, dodając, że od 2019 roku – kiedy w ciągu roku budżetowego wprowadzono zmiany w dochodach z PIT – każdy kolejny rok przynosi zmiany, do których samorządy muszą się na bieżąco dostosowywać. Przy czym rządowe subwencje nigdy nie są znane w chwili, kiedy JST planują budżety.

Urszula Koszutska, także uczestnicząca w dyskusji, dodała, że straty finansowe samorządów powodują trudności w zgromadzeniu wkładu własnego na finansowanie inwestycji z funduszy zewnętrznych, np. europejskich. – Przecież Międzynarodowe Centrum Kongresowe, w którym jesteśmy, także zostało sfinansowane z funduszy unijnych – powiedziała.

Dużo tu piszemy o współgospodarzach Forum, ale trudno inaczej. Województwo śląskie było gospodarzem jednego z naszych paneli specjalnych. Okazją ku temu było 25-lecie reformy administracji z 1 stycznia 1999 roku, co oznacza, że każde z obecnych województw – w tym śląskie – celebruje ćwierćwiecze. Mowa była zatem o drodze od „czarnego regionu” po „zielone śląskie”, o rozwoju akademickim, który może stanowić przewagę konkurencyjną regionu, wreszcie o funduszach europejskich, które mogą okazać się dla Śląska historyczną szansą na rozwój. O sprawach regionu dyskutowali m.in. Marek Gzik – przewodniczący Sejmiku Województwa Śląskiego, Jakub Chełstowski – marszałek województwa śląskiego, poseł Wojciech Saługa oraz Ryszard Koziołek – rektor Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

Rankingi i szlagiery

Pierwszy dzień spotkania zwieńczyła Gala Inwestorów Samorządowych, podczas której wręczyliśmy nagrody i wyróżnienia dla laureatów dwóch rankingów „Wspólnoty”: „Wydatki inwestycyjne samorządów 2023” oraz „Sukces kadencji 2018–2023”. Przyznaliśmy także tytuł Samorządowca Roku 2023. Wyróżnienie trafiło do rąk Janusza Żmurkiewicza – prezydenta Świnoujścia, który – od chwili długo oczekiwanego otwarcia tunelu pod Świną – ma znakomite notowania. A jego miasto określa mianem kurortu na najwyższym poziomie europejskim.

– Dobrze by było, żeby te miłe słowa usłyszeli też mieszkańcy Świnoujścia, bo nie wszyscy są przekonani – wyznał prezydent, przypominając, że nagroda „Wspólnoty” wieńczy jego pracę w roli samorządowca. – Ja już kończę. Nasze wspólne dzieło, to o czym mieszkańcy Świnoujścia marzyli, zostało wykonane, pomyślałem, że czas kończyć – podsumował.

Laury w rankingu wydatków inwestycyjnych odebrali przedstawiciele województwa zachodniopomorskiego, Opola, Świnoujścia, powiatu słupeckiego, Wysokiego Mazowieckiego, Ścinawy oraz gminy Kleszczów. W rankingu „Sukces kadencji 2018–2023” wyróżniliśmy zaś Warszawę, Sopot, Zakopane, Krynicę Morską i gminę Kobierzyce.

Jak poinformował red. naczelny „Wspólnoty” Janusz Król, ranking ten – wraz z zestawieniami cząstkowymi składającymi się na podsumowanie ogólne – będzie publikowany na łamach „Wspólnoty” poczynając od stycznia 2024 r.

Dla laureatów i pozostałych gości Gali zaśpiewała gwiazda przez duże G – Maryla Rodowicz. Rozpoczęła mocno, od szlagieru pt. „Kasa i seks”, zatem ten wieczór nie mógł się nie udać.

Zarówno w pierwszym, jak i w drugim dniu, po debatach plenarnych, specjaliści z poszczególnych dziedzin rozeszli się i każdy poszedł właściwą dla siebie ścieżką. Swoje debaty mieli więc radni (dyskutowali m.in. o tym, jak wzmocnić pozycję rady w zarządzaniu gminą), sekretarze (jak zachęcić specjalistów do pracy w urzędzie), skarbnicy (finansowanie gospodarki komunalnej w warunkach ograniczonego budżetu jednostki samorządu terytorialnego), przedstawiciele wydziałów oświaty (szkoły ponadpodstawowe – jak ukierunkować ich rozwój) czy też eksperci od funduszy europejskich (jak napisać skuteczny wniosek o dofinansowanie projektu unijnego). To tylko kilka z ponad 60 paneli, które podczas dwóch dni forum przyciągnęły ponad tysiąc uczestników. Wśród panelistów – obok samorządowców i urzędników JST – znaleźli się eksperci, przedsiębiorcy, przedstawiciele urzędów centralnych, wysłannicy organizacji pozarządowych, pracownicy naukowi szkół wyższych. Z opinii, które słyszeliśmy wynika, że większość z nich zobaczymy także podczas 22. edycji Forum.

Organizatorem XXI Samorządowego Forum Kapitału i Finansów było Municipium S.A., wydawca „Wspólnoty”, współgospodarzami: miasto Katowice, Województwo Śląskie oraz Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia. Wydarzenie odbyło się w Międzynarodowym Centrum Kongresowym w Katowicach, jednym z najnowocześniejszych centrów kongresowych w Europie, goszczącym największe konferencje i kongresy na naszym kontynencie.